Dertig soorten bekers  Een gesprek met Behlül Çolak

Hanneke van der Heijden

Van de stille grauwheid van de straten buiten is binnen niets te merken. Behlül Çolak houdt van kleur en van mensen. Langs de muren van zijn atelier in een oude Bredase woonwijk staan de schilderijen rijen dik, de meeste in felle tinten. In de zeven jaar sinds zijn afstuderen aan de kunstacademie Sint Joost heeft hij zich toegelegd op figuratief werk. Landschappen en stillevens ontbreken, zijn werk wordt bevolkt door personen. Olieverfschilderijen vooral, juist omdat tekenen hem veel makkelijker afgaat. Suggesties van zijn docenten om zich te specialiseren in cartoons heeft hij naast zich neergelegd. In een hoek ligt een stapeltje pentekeningen: in een wolk van kringellijnen tekenen zich vaag gestaltes af. Zo herkenbaar als de stijl van zijn tekeningen is, zo veranderlijk is die in zijn schilderwerk. Alleen schilderijen uit dezelfde thematische reeks, zoals een serie over vermisten, zijn ook stilistisch als zodanig te herkennen. Vormexperimenten schuwt Çolak niet, maar uiteindelijk gaat het hem om de inhoud. Zoals hij Picasso veel belangrijker vindt als socialistisch schilder dan als grondlegger van het kubisme.

De onderwerpen van Çolaks schilderijen komen voort uit zijn politieke engagement. Zeventien jaar geleden kwam hij als vluchteling uit Turkije naar Nederland. Zijn politieke betrokkenheid ventileert hij nu in zijn schilderwerk. 'Ook als kunstenaar heb je een maatschappelijke taak,' vindt hij. 'Een kunstenaar dient maatschappelijke ontwikkelingen te observeren en vervolgens de maatschappij een spiegel voor te houden. Op die manier moet hij de samenleving een mogelijkheid bieden voor ontwikkeling.' Çolak keert zich daarmee tegen het volgen van allerlei modieuze trends in onderwerpkeuze. Zijn visie dient echter niet te worden opgevat als een pleidooi voor een dogmatische stellingname. 'Uiteindelijk moeten zowel mens als maatschappij vrij zijn. Een kunstenaar moet openstaan voor kritiek, maar hij moet wel een bepaalde kinderlijkheid behouden. Dat wil zeggen, hij moet zijn eigen ideeën niet verraden.' Çolaks belangstelling is voornamelijk gericht op de problemen in zijn geboorteland. 'Het is als buitenlander veel moeilijker om de tegenstellingen en conflicten in de Nederlandse samenleving te zien. Misschien omdat de problemen hier minder prangend zijn dan in Turkije. Daardoor heeft Turkije ook veel meer behoefte aan een reactie. Maar misschien ook kan ik de situatie hier in Nederland niet goed genoeg analyseren omdat ik het Nederlands nog onvoldoende beheers.'

Zijn geëngageerde kunstopvatting sluit slecht aan bij die van andere kunstenaars in Nederland. Bovendien hoefde figuratief werk lange tijd niet op veel waardering te rekenen. Vooral bij kunstenaars die uit Turkije afkomstig zijn heeft dat volgens Çolak ertoe geleid dat ze het maken van figuratief werk hebben afgezworen, om op die manier enige erkenning te krijgen. Çolak volhardt, zowel in het maken van geëngageerde kunst als in het uitdrukken van zijn ideeën in figuratief werk. Het resultaat daarvan is dat de kunstwereld en -pers tot nu toe weinig belangstelling hebben getoond voor zijn werk. In Nederland is het volgens Çolak bon ton dat kunstenaars een vrijheid voor zichzelf creëren door zich in hun werk juist niet met maatschappelijke vraagstukken in te laten. Winkelschappen met dertig soorten verschillend vormgegeven bekers zijn er het gevolg van. Hij beziet het met verbijstering. De situatie mag in Turkije heel anders zijn, ook daar is erkenning als kritisch politiek kunstenaar lastig. Alleen verschilt de reactie van het publiek: 'In Turkije word je doodgeschoten, hier doodgezwegen.'
Maar ook bij Behlül Çolak kruipt het bloed soms waar het niet gaan kan. Want tussen alle doeken in zijn atelier staat zomaar een liefdevol portret van zijn eigen verweerde fauteuil. Leeg.

Werk van Behlül Çolak is (onder voorbehoud) van 15 september tot en met 15 oktober 2002 te bezichtigen in Strowis (Boothstraat 8, 030-2380280) en het ACU (Voorstraat 71, 030-2314590).