|
Mustafa Arslantunalı
1. Piratenedities zijn klinkklare diefstal: met een roofdruk steelt men de arbeid van de uitgever, de vertaler en de schrijver.
2. Piratenedities vormen het belangrijkste probleem en de grootste hindernis waar de boekenbranche in Turkije zich mee geconfronteerd ziet, juist nu ze zich probeert te industrialiseren.
2.1. Roofdrukken zijn niet alleen in moreel opzicht verwerpelijk – diefstal is onder alle omstandigheden een vergrijp en valt eenvoudigweg niet te verdedigen – economisch gezien hebben ze ook nog eens een verwoestend effect, vooral doordat ze investeringen wegkapen uit de uitgeverssector. Met het geld dat u betaalt voor een boek dat gepubliceerd is door een uitgever zorgt u ervoor dat die uitgeverij andere boeken drukt, dat er investeringen worden gedaan op dit gebied. Het geld dat een lezer aan een roofdruk uitgeeft, vloeit niet naar de uitgeverswereld terug; het bedrag dat hij betaalt, wordt onttrokken aan het uitgeversbedrijf en verdwijnt in het circuit van het zwarte geld. Deze diefstal treft dan ook de hele uitgeverssector.
2.2. Op dit moment wordt in Turkije langs illegale weg of via aanbestedingen van de overheid voor het drukken van schoolboeken, veel geld verdiend door mensen en organisaties die het predikaat 'uitgever' niet verdienen. De winst die zij maken is een veelvoud van de winst van de uitgeverswereld.
3. Het fenomeen van roofdrukken is in Turkije uitermate wijdverbreid en in de praktijk is er geen kruid tegen dit vergrijp gewassen. Het lijkt er op dat er geen oplossing voor dit probleem bestaat, want het is niet slechts het werk van een paar 'piraten'.
3.1. Behalve de mensen en organisaties die snel geld willen verdienen en niets met het uitgeversvak hebben uit te staan, zijn ook sommige drukkerijen, uitgeverijen, distributeurs en boekhandelaars bij de piratenedities betrokken, plus de lezers die deze boeken aanschaffen.
3.2. Drukkers drukken piratenedities, want dat brengt meer op.
3.3. Het komt regelmatig voor dat uitgevers een druk laten maken zonder de schrijver en de vertaler daarvan op de hoogte te stellen.
3.4. Distributeurs en boekhandelaars distribueren en verkopen roofdrukken omdat hun winstmarge op deze boeken hoger is.
3.5. Mensen die op straat hun roofdrukken uitstallen en verkopen worden aangemoedigd door de gemeenten. Die vatten het op als een vorm van culturele dienstverlening.
3.6. De lezer vindt het boek duur, en geeft daarom de voorkeur aan een goedkopere uitgave. Een roofdruk is nu eenmaal altijd goedkoper.
4. Een manier om piratenedities te voorkomen is om de lezer hiervan bewust te maken en zo te proberen de verkoop van roofdrukken te verminderen.
4.1. Maar dat deze oplossing effect heeft is niet gegarandeerd. Want de meeste lezers kunnen niet zien of het boek dat ze kopen een roofdruk is. Bovendien zijn er ook lezers die openlijk de voorkeur geven aan piratenedities, omdat die minder kosten.
4.2. Overigens kunnen dergelijke bewustmakingscampagnes ook een averechts effect hebben: in Turkije worden boeken, vooral in periodes van staatsgrepen, gezien als een 'corpus delicti'. Als reactie hierop geven uitgevers en de mensen in de boekenwereld boeken een aureool van heiligheid. De moeilijkheden waarmee de uitgeverswereld kampt, leiden ertoe dat heel wat uitgevers zichzelf beschouwen als 'missionarissen'. Het is voor het boek het beste als het zich weet te ontdoen van zowel de sfeer van 'criminaliteit' die er omheen hangt, als van het aureool van 'heiligheid'.
4.3. Dat aureool van heiligheid kan zelfs uitgroeien tot een factor die het verschijnsel roofdrukken juist stimuleert: het komt voor dat autoriteiten verkopers die in hun stalletjes piratenedities verkopen steunen met het argument 'dat het toch prachtig is: iedereen moet boeken lezen'. Pas geleden heeft een gemeente tonnen boeken die bij een politie-inval in beslag waren genomen naar de gevangenissen laten brengen. Dan kon men daar lezen. Dat heeft heel wat opschudding veroorzaakt.
5. Veel meer garanties voor een oplossing bieden maatregelen als bijvoorbeeld de belastingzegels in de vorm van een hologram. Maar daarvoor vormt de illegale economie in Turkije weer een hinderpaal. Het effect van de regeling rond de belastingzegel ter bestrijding van piratenedities is tenslotte ook door latere bemoeienissen teniet gedaan.
5.1. Het is bekend dat sommige grote uitgevers een aanzienlijke voorraad boeken hebben die ze – om de belasting te ontduiken – niet opgegeven en die juridisch gezien 'niet gedrukt is'. Harde sancties tegen piratenedities komen deze uitgeverijen dus niet goed uit, want als gevolg van de wet op de belastingzegels zal ook over deze voorraden belasting betaald moeten worden.
5.2. Men heeft tegen de wet op de belastingzegels aangevoerd dat die 'de vrijheid van meningsuiting belemmert, en de uitgevers onderwerpt aan staatscensuur'. In dat geval had men voor moeten stellen dat de belastingzegel niet door de staat wordt afgegeven, maar door de Uitgeversbond (Yayıncılar Birliği).
6. Een andere oplossing kan erin bestaan de boekenprijzen te verlagen en op die manier de bewegingsruimte voor piratenedities in te perken. Maar dat is niet eenvoudig, aangezien een belangrijk deel van de prijs op het etiket al in rook opgaat door de inflatie. Voor bestsellers is deze maatregel echter wel uitvoerbaar.
7. Wat de roofdrukken ons ondanks alles laten zien, is dat er in Turkije wel degelijk boeken worden verkocht en gelezen. Als de distributiekanalen beter zouden zijn (boeken zijn in Turkije het product dat het allerslechtst wordt gedistribueerd), als boeken veel meer wijdverbreid raken en daardoor goedkoper worden, zal er nog veel meer verkocht en gelezen worden. Prachtig, maar daar hadden we misschien beter op een andere manier achter kunnen komen?
(Arslantunalı is hoofdredacteur van het literaire blad Virgül in Turkije)
